Mevcuttaki dizüstü bilgisayarların kimileri CPU’nun içindeki zayıf entegre grafiklerden (iGPU) güç alırken, kimi modeller ise yüksek performans sunabilen harici ekran kartına (GPU) sahip. Pekala laptop ekran kartını değiştirmek mümkün mü? İşler nasıl ilerliyor?
Dahili GPU’lar RAM ve öteki kaynakları direkt CPU’nuzla paylaşırken, harici GPU’lar büsbütün özel VRAM’e sahiptir. Ayrıyeten bu türlü tasarlanan bilgisayarlarda GPU’lar güç ve termal kaynakları iGPU’ya nazaran daha özgürce kullanmakta.
Masaüstü bilgisayarlarda ekran kartını değiştirmek çok kolay ancak dizüstü tarafında ne yazık ki çok zahmetli. Üstelik kimi laptop modellerinde değiştirme imkanı sıfır, kimilerinde ise değişim yapmak istediğinizde astarı yüzünü geçiyor. RAM ve depolama yükseltmesini ise çoklukla sıkıntısız ve kolay bir halde yapabiliyoruz.
İşlemcinin (SoC) içine gömülü olarak gelen entegre grafikleri (iGPU dediğimiz) değiştirmek zati imkansız. Anakartı büsbütün değiştirmeden bir dizüstü bilgisayarın işlemcisini yükseltemeyeceğiniz için, entegre GPU bilgisayarı kullandığınız müddet boyunca orada kalacak.
Diğer yandan bir dizüstü bilgisayarda CPU’dan bağımsız olarak başka bir GPU olsa bile, fabrika çıkışlı olarak anakarta lehimlendiği için basitçe değiştiremezsiniz. Bu bilgisayarlarda her şeyin yeri aşikardır ve özel soğutma dizaynları kullanılır. Aslında uzun ve epey meşakkatli bir sürecin akabinde birtakım GPU’ları yükseltmek mümkün olabilir. Buna birazdan değineceğiz.
Hiç bir oyun dizüstü bilgisayarının alt panelini çıkardınız mı? Kablolar, şeritler ve ısı borularından oluşan karmaşık bir yapı görebilirsiniz. Lakin aslında her şey tüm donanıma düzgün bir halde uyacak biçimde dikkatlice düzenlenmiştir. Bu dizüstü bilgisayarlar yükseltme süreci düşünülerek tasarlanmıyor. Ekran kartı performansı yetersiz kaldığında ya yeni bir laptop satın almak, ya da eGPU tahlillerine güvenmemiz gerekiyor.
Özetle güç tasarımı ve termal kısıtlamalar, BIOS uyumluluğu, donanımsal zorluklar ve lehimleme üzere etkenler nedeniyle dizüstü bilgisayarda GPU yükseltme ya imkansız ya da çok güç.
Bazı Modellerde Mümkün
Söylediğimiz üzere, laptop dizaynına bağlı olarak GPU yükseltmesi yapmak mümkün. Şayet değişim yapmak istiyorsanız evvel bilgisayar özelliklerini denetim etmelisiniz. Birden fazla taşınabilir GPU dizüstü bilgisayarın anakartına lehimlenirken, kimi üst seviye oyun dizüstü bilgisayarları yükseltme seçenekleri sunabiliyor.
Bu bilgisayarlar Taşınabilir PCI Express Modülü (Mobile PCI Express Module, MXM) takviyesiyle geliyor ve güçlü bir süreç gerektirse de değişim imkanı tanınmakta. İmkanla birlikte birçok ayrıntı da var. Değişimi yapacak teknik bilgiye sahip kişiyi bulmak farklı, uyumlu GPU’yu bulmak farklı bir sıkıntı.
Bunu yapabilecek kişi sayısı muhtemelen çok azdır, kısaca özet geçelim. GPU güncellemesine başlamadan evvel dizüstü bilgisayarın uyumlu olup olmadığına ve yenilemeye gerek olup olmadığını değerlendirmelisiniz. Süreçler yapılırken hangi problemler çıkabilir? Maliyet ne kadar? Uyumlu ekran kartını temin etmek de epey güç. Bu nedenle daha kolay olan eGPU seçeneğine göz atın deriz:
“External Graphics Processing Unit (Harici Grafik Sürece Birimi)” sözlerinin kısaltması olan eGPU, olağan bir dizüstü bilgisayarı tek bir kablo aracılığıyla harici bir ekran kartına bağlamak üzere benimsenen bir formül. Açıkça söylemek gerekirse hala tam olarak problemsiz çalıştığını söyleyemeyiz. Son periyotta bilinen markalar tarafından üretilen başarılı aygıtlar ortaya çıkmaya başladı, fakat maliyetler hala çok kıymetli diyebiliriz.
Yapısı gereği dizüstü bilgisayarlarımız daha çabuk ısınır, içerisindeki donanımlar da soğutma kapasitesine uygun olacak biçimde tasarlanır. League of Legends yahut Dota 2 üzere nispeten hafif oyunları laptop ile sıkıntısızca oynayabilsek de, AAA oyunları ya bilgisayarımız stabil çalıştırmaz, ya da fanların sesinin yükselmeye başladığını duyarız. eGPU olarak bilinen harici GPU’lar, dizüstü bilgisayarlardaki bu mahzurları aşmak üzere geliştirilen farklı bir tahlil.
Harici ekran kartını ve koruma kutusunu taşımak başka bir efor gerektiriyor evet, lakin en azından yüksek güçlü GPU’nun gücünü tatilde, iş yerinde yahut rastgele bir yerde kullanabiliyorsunuz.
eGPU Tahlilleri Nasıl Çalışıyor?
eGPU kurulumlarında bir dock’a bağlanmış harici bir GPU görürsünüz. Ekran kartının bulunduğu koruma kutusu duruma nazaran küçük yahut biraz büyük olabilir. Burada ekran kartı için bir PCIe irtibat noktası ve bilgisayarınıza bağlanmak için bir Thunderbolt yahut USB-C kontağı bulunuyor.
Güncel eserlerde GPU’yu kullanmak pek de sıkıntı değil. Ekran kartını takmak, kabloyla dizüstü bilgisayar kontağını yapmak, şoförleri yüklemek ve bir özel yazılımı yüklemek kâfi. Heyetimi yaptıktan sonra bilgisayarınız grafik misyonlarını bilgisayarınızın içinde bulunan GPU yerine harici GPU’ya yönlendiriyor.
Harici GPU’nun gücüne ve ilişki teknolojilerine bağlı olarak bu süreç sayesinde daha güzel grafik performansı elde edebilirsiniz. Bahsettiğimiz üzere, dizüstü bilgisayarlar genel olarak fazla grafik süreç gücü sunamıyor. Çok güçlü üst seviye GPU’lar barındıran modeller piyasada olsa da, genel olarak masaüstü platformu ile kıyasladığımızda yetersiz kalıyorlar. eGPU sayesinde grafik olarak ağır olan, GPU’ya ağır yük bindiren oyunları oynayabilirsiniz. Yalnızca oyunlar değil, GPU gücünden yararlanan süreçler yapıyorsanız yahut yapay zeka iş yükü yürütüyorsanız da yüksek beygir gücünden faydalanabilirsiniz.
Kişiye ve gereksinimlere bağlı olarak eGPU’dan çeşitli hallerde faydalanabilirsiniz:
- Geliştirilmiş Grafik Performansı: Bir eGPU, bilgisayarınızın oyun, görüntü düzenleme, 3D sürece ve sanal gerçeklik uygulamaları üzere ağır grafik gerektiren vazifelerde performansını artırır.
- Taşınabilirlik: eGPU’lar biraz yer kaplıyor olsa da, kullanıcıların bir dereceye kadar taşınabilirliği muhafazasına müsaade veriyor. Günlük işler için hafif bir dizüstü bilgisayar kullanabilir ve gerektiğinde yüksek performanslı vazifeler için bir eGPU’ya bağlanabilirsiniz.
- Maliyet: Güçlü grafik özelliklerine sahip yeni bir üst seviye dizüstü bilgisayar yahut masaüstü bilgisayar satın almak yerine, mevcut sistemi bir eGPU ile yükseltebilirsiniz. Harici GPU tahlilleri her ne kadar değerli olsa da, duruma bağlı olarak uygun maliyetli bir tahlil olabilir.
- Esneklik ve Yükseltilebilirlik: Daha yeni ve daha güçlü GPU’lar piyasaya çıktıkça kasa içindeki ekran kartını yükseltebilirsiniz. Bu süreç bir dizüstü bilgisayarın yahut kompakt bir masaüstünün içindeki GPU’yu yükseltmekten çok daha kolay.
- Gelişmiş Isı Yönetimi: Ağır grafik süreçlerini eGPU’ya aktararak birincil bilgisayarınızdaki termal yükü azaltabilirsiniz. Bu, dahili bileşenler üzerindeki ısıya bağlı aşınma ve gerilimi en aza indirerek daha düzgün genel sistem performansı ve uzun ömürlülük sağlayabilir.
- Çoklu Ekran Desteği: eGPU’lar ekseriyetle birden fazla monitöre takviye sunuyor. Böylece üretkenliği artırabilir ve daha güzel çoklu misyon yetenekleri sağlayabilir.
- Kurulum Kolaylığı: Bir eGPU’yu bilgisayara bağlamak çoklukla epey kolay.